Sunday, January 17, 2016

Ensera

Ensera Engkejemu Seduai Engkejuang

Nyadi sekali dulu kalia di menoa ti dikumbai Lubok Meram Lansar Kerangan Betumpu Man enggau Rantau Rutan, ti endang diwan Raja Ganali enggau Bunsu Ikan, bisi dua iko indu benong dara, benong beramban mansang. Nama seduai nya, siko benama Endu Engkejemu lalu nama siko Endu Engkejuang. Gamal seduai sama bajik, tang iya ke lebih agi bajik nya Endu Engkejemu. Lalu ba pasal penemu enggau pengelikun pendiau serta enggau pengelandik ngereja samoa macham pengawa pan enda mega telaban ka Endu Engkejemu. Nyadi Endu Engkejuang tu jauh lain agi perangai enggau gaya. Iya cherdit bendar bejako sereta ketik-ketik pendiau enggau tak gilik-gilik gamal, reti nya linggar-linggar agi ari Endu Engkejemu. Enti temuai bisi datai, dudi orang bukai, dulu iya datai nunga. Iya ke bendar Endu Engkejuang endang sigi jegit ari samoa sida ti sama sarambau. Ba pasal ngereja pengawa iya endang enggai alah laban orang. Ni pengawa endang diuji iya magang, tang gamal utai digaga iya nadai tentu menuku, tak samina nama tembu. Ti numboh ka pengawa iya enggai dudi. Ko ati iya, awak ka tembu dulu ari enggi orang. Tang suah pengawa iya nya tadi lalu enda tembu.
Nyadi sekali leboh Endu Engkejemu seduai Endu Engkejuang benong mandi, dia Endu Engkejuang nanya Endu Engkejemu. “Nama utai kena ngasoh buok panjai awak ke sabaka enggau enggi nuan, wai?” ko Endu Engkejuang.
“Eh! Wai, nadai nya bisi utai macham-macham dikena aku deh wai sulu, semina diasoh aku sugu tulang tilan.” Pia ko Endu Engkejemu nyaut.
Ninga munyi nya Endu Engkejuang lalu enda chachamang lalu ngambi tulang ikan, lalu diasoh iya nyugu buok iya. “Sugu buok aku tulang tilan, sugu abis, sugu lengis.” Ko Endu Engkejuang.
Tulang tilan lalu nyugu buok iya munyi ti endang diasoh iya. Peda udah nya tak nadai selambar agi buok Endu Engkejuang tinggal, nyau lasu meh buok iya. Meda utai bakanya, iya lalu beguai-guai sereta enggau sabak-sabak ngagai Endu Engkejemu, madah ka buok diri nadai agi tinggal selambar, udah abis disugu tulang tilan. “Anang ke ngasoh panjai, ngasoh buok aku abis.” Pia ko Endu Engkejuang muchau kediri.
Meda utai udah nyadi bakanya, Endu Engkejemu lalu madah ke iya jalai nyugu. “Ka agi ila wai, munyi tu nuan ngasoh tulang tilan nyugu buok nuan. Oh! Tulang tilan! Aku minta nuan nyugu buok aku enggau manah awak ka iya mansang panjai merundis galak melesak.” Pia ko Endu Engkejemu ngajar Endu Engkejuang. Ninga munyi nya, nya baru Endu Engkejuang nitih ka ajar Endu Engkejemu.
Enda lama udah bekau nya, Endu Engkejuang tepeda ke lelaki siko ti sigat serta gangam bendar dudok ba ruai sida Endu Engkejemu dia. Tama iya ke bilik, dia iya lalu nelai Endu Engkejemu. “Oh wai! Sapa lelaki ke sigat bendar gamal dudok ba ruai kita dia?” “Eh wai! Utai ulih aku nempap ari limau rangan.” Pia ko Endu Engkejemu.
Ninga munyi nya Endu Engkejuang lalu beguai-guai pulai. Udah nya iya lalu nyau ngambi daun limau rangan, tang enda milih iya ke manah, iya ke chukup tuai, tak sebarang ambi. Laban ko ati iya, asal nya daun limau deka aja nyadi. Nya alai ambi iya daun ke tuai serta udah bisi charik udah diempa ulat. Daun nya lalu ditempap iya, peda lalu bebali nyadi aki tuai orang. Iya ga tuai, gamal iya ga jai ditambah ka agi enggau ikil nyau penoh tuboh. Meda baka nya Endu Engkejuang lalu mansang ngagai Endu Engkejemu madah ka penyai utai olih iya nempap ari daun limau rangan.
“Nadai aku nemu belaki orang ngenuai nya.” Ko iya madah ngagai Endu Engkejemu serta enggau sabak-sabak. “Kati alai enggi nuan sigat bendar gamal lalu enggi aku jai sereta tuai deh wai?” pia ko iya nanya.
“Kati ko enda pia, nuan ga enda milih-milih daun limau ke manah. Tak ambi sebarang ambi, dini enda bakanya deh utai ulih nuan.” Pia ko saut Endu Engkejemu.
Enda lama udah nya Endu Engkejemu seduai Endu Engkejuang bedurok mantun ba umai seduai. Leboh seduai iya mantun nyamok maioh bendar datai makai seduai iya. Meda bakanya Endu Engkejemu lalu bejako nganu bala nyamok. “Naka ga kita tu nyamok, deka bendar kita makai darah aku. Uji ambi ka bini kita skali aku tu. Ninga munui nya bala nyamok lalu naban ke Endu Engkejemu terebai ngagai rumah Raja Nyamok. Datai din, ba rumah Rajah Nyamok. Endu Engkejemu lalu nyadi bini Raja Nyamok. Nyau kelama udah nya, Endu Engkejemu nyau mansang tusah ati laban iya enggai nyadi pemakai ti diempa sida nyamok. Kitai sama nemu nyamok endang beridup ke darah mensia tauka jelu. Nya alai iya nyau enda nemu runding agi.
“Enti baka tu mati meh aku tu.” Ko Endu Engkejemu bejako kadiri. Taja iya empu enda enggau Raja Nyamok makai, iya selalu mela laki enggau naka pemanah. Iya ngayan ke penusah ati diri ba moa Raja Nyamok. Nyau puas iya ke berunding ka penusah diri, dia iya lalu ngaga diri sakit. Meda iya sakit dia deh Raja Nyamok bekenanas ngiga jalai ngubat iya. Iya lalu ngambi manang. Dia deh Endu Engkejemu lalu dipelian ka jaban, dipesaut ka likup, tang anang ke ngasoh iya gerai, ngasoh iya majak balat agi. Udah nya tadi Endu Engkejemu lalu ngaga diri mati.
Meda iya mati, lalu disenggai bala Raja Nyamok enggau cukup gaya serta enggau cukup basa. Diberi Raja Nyamok bai iya enggau cukup ngepan, cukup pekayan bansa Iban. Nambah ka nya mega, iya dibaiya enggau setawak, enggau dumbak, enggau bendai, enggau menyarai, enggau engkerumong, enggau guong, enggau benda, enggau cukup tengkira. Nyau maia nganjong antu, Endu Engkejemu lalu dianjong bala nyamok ngagai pendam. Datai din, Endu Engkejemu enda ditumbak, tang diengkah ka sida iya ba atas panggau ke endang udah digaga sida.
Kabuah alai iya enda ditumdak, laban endang nitih ka baka adat Raja Nyamok, samoa turun menurun Raja enggau bini sida iya enda ditumbak enti leboh sida bisi mati, tang diengkah ka ba atas panggau.
Lepas nya bala orang ti nganjong antu lalu pulai karumah ke samoa. Leboh sida udah pulai samoa, Endu Engkejemu lalu ngesai ka diri angkat lalu ngesai ka kain ke dikena Raja Nyamok malut tuboh iya. Udah bungkus tubuh iya tebuka ari tuboh iya, iya lalu pulai ngagai rumah iya empu, lalu mai samoa utai ti udah diberi Raja Nyamok ke baiya iya. Nyau baka ke pindah gaya pendiau Endu Engkejemu empa pemaioh utai dibai iya. Datai iya dirumah sida, orang lalu begau ka utai ti dibai iya. Bala sida sarumah lalu nanya iya, dini alai iya bulih utai ngemaioh nya. Iya lalu madah ngagai sida, samoa utai nya olih iya belaki Raja Nyamok.
Ninga rita nya, Endu Engkejuang laban iya enggai alah laban orang lalu sengit-sengit, lalu nurun ka umai, minta bai nyamok awak ka bolih pengeraja baka enggi Endu Engkejemu. Datai iya dumai endang baka selama, maioh nyamok nutu serta makai iya. Meda bakanya iya lalu bejako. “Eh nyamok! Deka bendar kita makai aku tu. Ambi ke bini kita skali aku tu nyah.” Ko iya.
Ninga munyi nya, nyamok lalu naban ka iya pulai ngagai rumah Raja sida iya. Datai din Endu Engkejuang lalu diambi Raja Nyamok ka bini iya. Nyau maia orang ti berapi apa indah, Endu Engkejuang lalu begiga ka beras, tang iya nadai nemu beras seleka. Samoa benda enggau tibang dipeda iya penoh laban darah magang. Kati ko enda bakanya, nya ga endang pemakai nyamok, baka padi ti endang pemakai kitai. Laban iya ke enda liat ati baka Endu Engkejemu, iya lalu ngeransi laki iya Raja Nyamok, ko iya, “Nadai apai aku kala ngajar tauka mai aku makai darah baka kita tu. Ukai orang tau enggau begulai sejalai baka kita tu.”
Ninga ransi bini iya munyi nya Raja Nyamok lalu ringat sereta pedis ati ngagai Endu Engkejuang. “Nuan tu meri aku malu ba moa seribu, sereta lalu mechat pemakai kami, nya alai nuan kena ukom, dibuai ari menoa tu.” Ko Raja Nyamok nganu Endu Engkejuang. Ka pengujung nya tadi Raja Nyamok lalu ngasoh anembiak iya nanchang kaki-jari Endu Engkejuang lalu narit iya ngagai menoa sunyi didalam kampong din. Iya lalu ditinggal ka nyamok didalam kampong kadiri, udah nya sida lalu pulai karumah. Nyau kapuas tudah Endu Engkejuang ke engkasak kakiba, engkasak kakanan, nya baru tanchang jari enggau kaki iya tebuka serta lalu merubus ari tuboh iya. Iya lalu beguai-guai mulai ka diri ngagai rumah sida empu enggau naka pemedis ati. Tubuh iya nyau abis malui sereta generam bekau pantang bala nyamok. Datai iya dirumah, sida sarumah lalu begau meda iya nyau nadai temu gamal agi. Anang ka bulih utai mesai bulu mata, nyema jako, kain ba punggung enggau baju ba tubuh deh abis ridang.Ka pengujung jerita tu, tau bendar pulai ngagai ajar kena kitai ngadu ka pengelikun pendiau diri, lebih agi ba sanentang sida ka agi dara biak, ke benong agi belajar dalam skula secondary. Adu ka pendiau kitai nitih ka pemandai ti ulih kitai ari skula.
2. Ensera Gajah Lelang
Nyadi agi jeman dulu kalia, leboh samoa jelu dalam dunya tu agi mereti ka jako pangan diri. Dia kenu ko leka ensera tu bisi siko Gajah Lelang datai ari menoa bukai ngagai menoa kitai kitu. Kitai sama nemu Gajah tu endang jauh besai ari samoa jelu bukai. Ari pemesai gamal iya, dia iya nyamai bendar ngemba tauka ngenakut ka orang ti mit agi gamal ari iya. Nyau puas iya ke lelang dalam kampong din, dia lalu tetemu ka danau ke besai bendar. Nyepi diri peloh serta ikak udah bekau ke bejalai, iya lalu terejun mandi ba danau nya.
Meda Gajah bangat nadai basa baka nya, dia samoa jelu enggau burong bukai ke endang bempu danau nya udu amat ringat. Sida enda lantang ati meda olah temuai ke baru datai bakanya ngalah ka danau sida. Tang laban samoa tuboh sida ke endang bempu danau nya nadai ngemesai tuboh Gajah, sida lalu deka berunding ngiga jalai ngajar Gajah nya awak ka iya enda mandi dia agi.
Nyadi samoa bala jelu enggau burong ke dia lalu milih siko ari sida nuntong ka pengeringat samoa jelu enggau burong ngagai Gajah. Leboh maia nya nadai jelu bukai ke besai agi ari Baya ti lalu dipilih nyadi pengari bala jelu enggau burong ke dia.
Leboh iya udah kena padu ka jadi pengari bala jelu enggau burong, dia Baya lalu nyelam ngenselor ngagai tunga Gajah ke benong bekechimbong ngelantang ka diri mandi. Datai din, iya lalu enda chachamang tak lalu nangkap pah kanan Gajah. “Untong bulih beliong enda ngamboh, mudah bulih peredah enda ningkoh,” keno ko jako tudah Baya.
Ensepi diri ngemedis nya, Gajah lalu melit Baya enggau belalai iya, Baya lalu disagu ka Gajah kalangit kin serta dikesai ka iya bulih peninggi tengan batang kayu. Leboh ari atas Baya lalu ninggang batang engkeranji ke dendang lama udah chundong nyuntai ba tebing seberai. Baya nyau nadai agi chara, amat ga enda parai, tang tulang belakang iya patah, ke ngasoh iya pedis bendar bai meragau.
Udah nya Gajah lalu niki begadai-gadai ke pantai. Ari pantai, dia iya meda rusa benong kebut-kebut nyanggut daun lengkan. Tang rusa ngaga diri enda meda iya lalu majak ka diri ngulam. Gajah lalu ngangau ka iya, ngasoh iya nesau samoa jelu enggau burong ti nguan danau nya. Iya mai sida bebunoh. “Tang enti ngeli sida nadai mesai enggi aku tu, anang ngasoh sida iya mansang, enggai ka nadai dikekah aku,” pia ko Gajah bejako enggau rusa. Udah nya iya lalu nyua ka Gading iya ngagai Rusa, ngambi ka bisi dipeda sida.
Ninga jako Gajah Lelang munyi nya dia rusa lalu kebas-kebas, pala nyau gilik-gilik mandang ke pemanah tandok nesau kengka samoa jelu enggau burung ke bisi semak dia. Nyau kelama, nya baru samoa jelu enggau burong pupus ditesau rusa. Tang siko pan nadai meh bala sida dipeda rusa sebaka pengering enggau pemesai tuboh baka Gajah Lelang. Lepas nya rusa lalu nikal ngagai samoa bala jelu enggau burong ti endang udah nganti ba tisau Danau.
Benong sida ke nyau bekakisoh sebelah nya dia, berunding ka sapa patut nyatup Gajah Lelang, dia Gajah Lelang lalu ngangau ari danau. “Udah bulih manok sabung kita?” ko Gajah Lelang nanya. “Bedau! Bedau!” ko Pelandok nyaut. Tang iya ke bendar, sida sigi nadai tetemu ka pengari ti patut nyatup Gajah Lelang. Samoa sida jelu ke endang sigi tampak nama, jelai berita pan udah ditanya magang, tang siko pan nadai berani ngelaban Gajah Lelang. Datai ke beliau Ingkat seduai manang Menarat pan madah ke diri enda nemu jalai ngelaban orang ngemesai nya gamal. Lemambang Simpiliau pan enda ga berani. Samoa ke selalu belelang pan enda ga berani nguji ngemedis ka Gajah Lelang, sereta madah nadai kala meda jelu bisi besai ari Gajah Lelang.
Udah nya ngetu kenu kaban jelu baka puyu mabok amboh, sama ngenong baka empelekong mabok keroh. Nadai tetemu ka runding enggau akal kena medis ka Gajah Lelang.
Nyau kelama udah sida ka sama ngetu, nya baru tudah Landak bejako ari belakang tugong bala bejako apas-apas didinga laban kerah kera ke enda ngetu bejako. “Cheh!” ko Kera. “Gamal ke baka nuan nya, chuyuk-chuyuk ngapa. Kamaia kala pansut ari lubang tanah enggai enda bejako. Ngerichau ke penemu orang maioh nuan nya,” ko Kera, kerah-kerah dudok atas urat engkeranji chundong nyuntai.
“Nadai nya ngerichau deh,” ko Pelandok. “Kada enda utai ke apin ditemu kitai deka dipansut ka iya, sebut dia meh buat. Kitu ka agi nuan, ngansak semak awak ka bela sama ninga penemu nuan, enda tentu ninga pending laban gaum bala maioh.” Pia ko Pelandok nganu Landak.
“Amat nya” ko Semawa. “Enti baka ke akar tubai tak, nadai siko kitai bisi ngembuan tipang bias baka enggi Landak,” ko iya. Landak lalu nengkelak sereta nidit chayuk-chayuk mansang ka mua. Pelandok pan pia mega nengkelak lalu dudok entap ngambi ka nyamai mending ka jako Landak.
Udah nya baru tak berupai bebali moa tudah Landak, udah ninga jako Pelandok seduai Semawa tadi. Udah nya iya lalu bejako. “Enda iboh tak ba tengah-tengah bala pan aku dudok punggal. Ari tu pan aku,” ko iya.
“Nyadi kitai sama udah nemu Gajah Lelang udah nyua ka gading iya ngagai Rusa. Reti nya Gajah Lelang madah ke pemesai gamal enggau pengering iya ngagai samoa kitai jelu enggau burong ba menoa tu,” Ko Landak. Tang kitai anang takut, anang alah kena emba Gajah Lelang. Nya alai diatu aku ngasoh nuan ga Sambi Pelandok, nyua ka bulu aku dua iti tu ngagai Gajah Lelang. Enti bulu iya tajam sereta enda mesai bulu aku, anang ngasoh iya niki ka pantai,” pia ko tudah Landak. Iya mega lalu ngisai ka bulu diri ba moa bala jelu enggau burong dia.
Jelu bukai ke bisi dia, nadai engkeretik siko. Tudah kera lalu begaru ka jumbal burit, serta lalu ngerising ka ngeli. Nyema jako, daun laboh pan didinga meh. Beliau Ingkat malik kabelakang, malik kamoa, mulut kulap-kulap muchau anak leka puchau. Semawa nyau temati kutu.
Nyau kelama udah nya, baru Pelandok lalu baka ke tedani ari tindok, beselimban ngumpul bulu Landak dua iti. Iya lalu nurun ka tebing Danau. Iya lalu dientudi ka Rusa regap-regap ari belakang nyan gading Gajah Lelang. Datai ba danau, Pelandok lalu ngangau ka Gajah Lelang. “Oh Buat,” ko iya. “Udah kami bulih manok kena ngelaban nuan. Satup meh manok kami tu lagi.” Ko iya ngangau ka Gajah Lelang ke benong mandi.
Ninga kangau Pelandok, Gajah Lelang lalu mupok ngeradayau begadai-gadai mansang ka tebing. Leboh iya nyau semak, Pelandok lalu bejako baru enggau iya.
“Tu bulu manok kami ke diagih ka kami nyatup nuan.” Ko Pelandok. “Tang enti bulu nuan enda mesai enggi iya tu, nuan anang ngemalu diri niki ka pantai.” Pia ko Pelandok. Iya tu endang udah disabong kami ngelaban orang ke kering, ke besai gamal,” ko Pelandok. “Ensumbar iya Landai Indu Landak bebulu burak putting juring ngujong geraji,” Ko Pelandok baru.
“Eh! Sapa Landak tu?” ko Gajah Lelang. Mata Gajah Lelang samina tak kesap-kesap, laban ati iya udah takut serta rawan meda pemsai bulu Landak ti jauh besai ari bulu iya. “Orang tu tentu dua-tiga kali besai ari aku,” ko iya.
Udahnya tak enda badang-adang Gajah Lelang lalu minta gading iya pulai ari Rusa, lalu deram-deram ngelari ka diri ari menoa nya. Sebedau iya ngelari ka diri, iya madah ke diri enggau samoa peturun iya, sigi enggai nguan menoa Sarawak tu agi. Meda pemesai bulu Landak nya ti udu ngenakut ka iya lalu ngujong ka iya lari ngagai menoa bukai.Jeman kalia kitai ngulih ka pemisi ngena akal bala maioh. Maioh agi bala, maioh agi ga runding, lalu maioh agi ga jalai temu kena ngereja pengawa, ngulih ka pemisi enggau pengidup ti menyana. Tang diatu pemisi kitai mensia olih ari kitai ke besekula. Pandai agi kitai dalam skula, bulih agi ga kitai penemu kena kitai ngiga pengidup enggau pengeraja dalam dunya tu.

No comments:

Post a Comment